Wprowadzenia Co czwarte dziecko w Polsce wadliwie wymawia podstawowe dźwięki mowy. Tendencja ta ulega nasileniu. Zaburzenia mowy utrudniają dzieciom kontakty z rówieśnikami i stanowią często przyczynę niepowodzeń szkolnych. Trudnością tym towarzyszą : nieśmiałość, kłopoty z koncentracją, przeżycia lękowe i nadpobudliwość. Wczesne usunięcie nieprawidłowości jest łatwiejsze, a w szkole wady mogą się tylko utrwalić.
Prawidłowe oddychanie jest podstawą dobrej wymowy, a przede wszystkim silnego i dobrze postawionego głosu. Stosując odpowiednie ćwiczenia usprawniające aparat oddechowy można: - zwiększyć pojemność płuc - nauczyć ekonomicznego zużywania powietrza w czasie mówienia - utrzymać płuca w dobrej formie U dzieci często występują zaburzenia w oddychaniu w postaci płytkiego niepełnego oddechu, z krótką fazą wydechową, co powoduje zwiększenie częstości oddechu oraz robienie pauz na wdech w połowie fazy. Zakłócenia rytmu oddychanie mają wpływ na płynność mowy. Dlatego też w profilaktyce logopedycznej ćwiczenia oddechowe mają znaczenie pierwszoplanowe. - ćwiczenie oddechowe powinno się wykonywać systematycznie, raz lub dwa razy w ciągu dnia po około 5 minut, a więc przy rozmaitych formach aktywności - ćwiczenia należy wykonywać w różnych pozycjach ciała - należy pamiętać, aby w czasie ćwiczeń mięśnie szyi, rak i tułowia były rozluźnione , a postawa ciała swobodna - forma ćwiczeń oddechowych prowadzonych z małymi dziećmi powinna być dostosowana do możliwości fizycznych dzieci, a więc wymaga formy zabawy - najlepszą formą ćwiczeń oddechowych jest śpiew i recytacja wierszy
Ćwiczenia oddechowe dzielimy na ogólne i specjalne. W warunkach ćwiczeń ogólnokształcących uczymy dzieci prawidłowego oddychania, gdyż znaczna część przedszkolaków oddycha nieumiejętnie, zarówno torem brzusznym jak i piersiowym. Nie wykorzystują zwłaszcza oddychania torem brzusznym (tzw. Oddychanie przeponowe) W każdym ćwiczeniu ruchowym przestrzegamy zgodności faz ruchu z fazami oddechowymi: - przy uniesieni ramion w górę – wdech nosem - przy opuszczeniu – wydech ustami - przy wyproście tułowia – wdech nosem - przy skłonie – wydech ustami Przykład Po sprawdzeniu drożności nosa i pełnym rozluźnieniu wszystkich mięśni w pozycji leżącej, dziecko układa jedną dłoń na klatce piersiowej drugą zaś na brzuchu, na wysokość kąta żebrowego. W oddychaniu torem brzusznym, po oddaniu głębokiego wdechu przez nos, powinna unieść się, przy wydechu zaś opaść ręka ułożona na brzuchu. Można to skontrolować zarówno dotykiem, jak i wzrokiem. Sztuka poprawnego mówienia w naszych czasach to umiejętność szczególnie ważna. Doskonale wiemy jak wiele zmartwień przysparzają ludziom różne wady i brak poprawnego posługiwania się językiem, co stanowi przeszkodę pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Wiadomo również, że im wcześniej rozpocznie się z nimi walkę, tym szybciej i łatwiej osiągnie się pozytywne rezultaty. Mowa, czyli porozumiewanie się językowe najintensywniej rozwija się u dzieci w wieku przedszkolnym. Kształtuje się wówczas wymowa, struktury językowe, bogaci słownictwo. W tym okresie dziecko lubi wyrażać siebie za pomocą gestu, rysunku, muzyki, a przede wszystkim lubi mówić i to mówi całkiem dużo. Mowa jest atutem w nawiązywaniu kontaktów społecznych, ułatwia komunikację, stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji, pozwala na wyrażanie własnych sądów, uczuć i upodobań, ponadto jest jednym z ważniejszych kryteriów dojrzałości szkolnej. Prawidłowe wymawianie dźwięków mowy nie jest możliwe bez umiejętności prawidłowego oddychania, wykorzystania w pełni głosu i bez odpowiedniej sprawności narządów artykulacyjnych- warg, języka, podniebienia miękkiego i żuchwy. ,,Gimnastyka’’ tych narządów pomaga dzieciom z wadami wymowy, wypracowuje zręczne i celowe ruchy języka, warg, podniebienia i rozwija wyczucie ich położenia (kinestezję artykulacyjną). Natomiast u dzieci nie mających wad wymowy doskonali sprawność mięsni i utrwala poprawną artykulację. Oto przykładowe ćwiczenia usprawniające narządy mowy i poprawiające wymowę:
I. Ćwiczenia narządów mowy a) ćwiczenia warg - wymawiać samogłoski ustne przesadnie artykułując - wyciąganie zamkniętych ust w lewą potem prawą stronę - ssanie górnej wargi, potem dolnej - cmokanie - czesanie dolnymi zębami wargi górnej i na odwrót - parskanie - gwizdanie - przerzucanie powietrza z jednego policzka do drugiego - nabieranie powietrza pod wargę dolną, potem górną - wciąganie i nadymanie policzków - granie palcami na wargach. b) ćwiczenia języka - oblizywanie warg - usta szeroko otwarte - wysuwanie języka do przodu, cofanie w głąb jamy ustnej - dotykanie językiem wargi dolnej i górnej - wahadełko - kierowanie języka w kąciki ust bez dotykania językiem warg i zębów - kląskanie językiem - oblizywanie zębów - wypychanie policzków językiem - przeciskanie języka między zębami - krążenie języka w przedsionku jamy ustnej. c) ćwiczenia podniebienia miękkiego - ziewanie - kaszlenie z wysuniętym na zewnątrz językiem - płukanie gardła - chrapanie na wdechu i wydechu - oddychanie wyłącznie przez nos lub wyłącznie przez usta - wciąganie policzków. II. Ćwiczenia oddechowe - chłodzenie zupy na talerzu - zdmuchiwanie kartki papieru z gładkiej powierzchni - dmuchanie na wiatraczek - zdmuchiwanie świecy z coraz większej odległości - podrzucanie piórka powietrzem - puszczanie baniek mydlanych - wymawianie samogłosek na wydechu. III. Ćwiczenia słuchowe - wsłuchiwanie się w ciszę - wyłapywanie dźwięków z otoczenia - rozpoznawanie instrumentów dźwięku - rozpoznawanie i naśladowanie głosów zwierząt oraz innych odgłosów - wyodrębnianie słów w zdaniu - wyodrębnianie sylab w słowach - nauka piosenek - reagowanie klaśnięciem na określoną głoskę - naśladowanie ilości i tempa uderzeń - rozpoznawanie różnych rzeczy w zamkniętym pudełku przez potrząsanie - szukanie ukrytego zegarka - rozpoznawanie osób po głosie. IV. Ćwiczenia słuchu fonematycznego - różnicowanie słów podobnie brzmiących - różnicowanie sylab takich samych w szeregu różnych - powtarzanie par słów opozycyjnych - nazywanie wskazanych przedmiotów, których nazwy różnią się głoskami korelacyjnymi - wskazywanie wypowiedzianego rysunku przedmiotu, wybór z dwóch podobnie brzmiących wypowiedzi. V. Ćwiczenia artykulacyjne i rozwijające mowę - dokładne wymawianie każdej samogłoski szeptem - dokładne wymawianie każdej samogłoski głośno - dokładne wymawianie samogłosek w ciągu - łączenie samogłosek parami lub po trzy - uściślanie znaczenia pojedynczych wyrazów, zdań - nazywanie, powtarzanie.
Opracowała: Dorota Jarzębska
|